Προσθήκη στα αγαπημένα
Η θεωρητική και μεθοδολογική κατάθεση του Μάνου Τάκα ξεκινά ένα καινούργιο ταξίδι, για να συναντήσει
νέους ερευνητές, ειδικούς του χώρου της κοινωνικής ψυχολογίας και της επικοινωνίας αλλά και λιγότερο ειδικούς,
πλην όχι ελλειμματικά προβληματισμένους, αναγνώστες. Όλοι έχουν κάτι να κερδίσουν από τη μελέτη ή την
ανάγνωσή της. Όλοι, ο καθένας με τον τρόπο του, θα διαπιστώσουν πιστεύουμε, πως το βιβλίο αυτό αποτελεί μια
φιλότιμη, φιλόδοξη και επιτυχημένη απόπειρα αξιοποίησης της διασύνδεσης της θεωρίας των κοινωνικών
αναπαραστάσεων, των ερμηνευτικών πλαισίων και της προβληματικής των διαδικασιών κοινωνικής επιρροής, στην
προσέγγιση και «ανάγνωση», μέσω του κοινωνιοψυχολογικού βλέμματος, της κορυφαίας θεσμικά και συμβολικά
διαδικασίας συζήτησης και ψήφισης των τριών μνημονίων. Μέσα από τα ευρήματα της έρευνας, αποτυπώνονται οι
κυρίαρχοι ρητορικοί τόποι και οι αναπαραστασιακές επεξεργασίες κεντρικών θεμάτων, που συνιστούν τους καίριους
κόμβους νοηματικής επεξεργασίας και διλημματικής διαπραγμάτευσης, κατά την πολιτική αντιπαράθεση στο
διάστημα των τελευταίων δύο δεκαετιών. Αναδεικνύονται διαπραγματεύσεις της σύγκρουσης και εντοπίζονται οι
ρητορικές επεξεργασίες εκλογίκευσης αλλαγής θέσεων κατά την τοποθέτηση στα τρία μνημόνια. Έτσι, το βιβλίο
αυτό, εκτός του ότι χαρτογραφεί τις αλλοιώσεις, μετασχηματισμούς, παλινωδίες, αντιμεταθέσεις αλλά και
συνεκτικότητες των συλλογικών πολιτικών δραστών κατά τη διαχρονία της οικονομικής κρίσης, προμηθεύοντάς μας
με ένα χρονολόγιο των διακυμάνσεων της κεντρικής πολιτικής ρητορικής κατά τα τελευταία κρίσιμα χρόνια,
θέτοντας την κορυφαία κοινοβουλευτική συζήτηση υπό τη βάσανο της κοινωνιοψυχολογικής σκέψης, εμφανίζει μια
ευρεία γκάμα ρεπερτορίων διαπραγμάτευσης καίριων ιδεολογικών διακυβευμάτων αλλά και εξίσου ζωτικών
διαστάσεων ταυτοτικών περιχαρακώσεων και αναπροσδιορισμών.
Από τη μελέτη των ευρημάτων προκύπτει το πανταχού παρόν φάντασμα της συνεκτικότητας. Πράγμα που μας
υπενθυμίζει το γιατί η συγκεκριμένη έννοια ήταν και είναι όχι μόνο λυδία λίθος της κλασσικής και σύγχρονης
κοινωνιοψυχολογικής σκέψης αλλά ευρύτερο και διαχρονικό θεμέλιο της ιδιωτικής, ευρύτερα κοινωνικής και
πολιτικής ζωής. Η χιμαιρική της παρουσία στην πολιτική σκηνή άλλοτε ως ενάρετη πολύφερνη νύφη, υπό το όνομα
της «αξιοπιστίας», της «συνέπειας» και της «συνοχής» άλλοτε ως η καταγγελία της υπερβολής της ως «ακρότητα»,
«δογματισμός», «ακαμψία», «ιδεοληψία», άλλοτε ως ο ψόγος του ανεστραμμένου της ειδώλου ως
«αφερεγγυότητα», «αστάθεια», «οπορτουνισμός», ήταν και θα είναι το κεντρικό διακύβευμα σε κάθε πολιτική
διαμάχη-σχέση επιρροής-διαπάλη αναπαραστάσεων επί του είναι και του δέοντος του πραγματικού.
Γεράσιμος Προδρομίτης
Καθηγητής Πειραματικής Κοινωνικής Ψυχολογίας
του Παντείου Πανεπιστημίου
Κατάλογος Πινάκων
Κατάλογος Γραφημάτων
«Τῇ καλλίστῃ»
Πρόλογος
Εισαγωγή
Κεφάλαιο 1
Λόγος και Κοινωνική Ψυχολογία
1.1 Κοινοβουλευτικός λόγος
Κεφάλαιο 2
Κρίση, Πολιτική Επικοινωνία και Ρητορικοί Ανταγωνισμοί
2.1 Κρίση και Πολιτική Επικοινωνία: Εμπρόθετες στρατηγικές
Κεφάλαιο 3
Κοινωνικές Αναπαραστάσεις
Κεφάλαιο 4
Κοινωνικές Αναπαραστάσεις και Ερμηνευτικά Σχήματα
4.1 Ιστορική εξέλιξη του όρου ερμηνευτικό πλαίσιο
4.2 Ρητορικοί τόποι πλαισίων
4.3 Λειτουργία ερμηνευτικών σχημάτων
4.4 Επιδράσεις ερμηνευτικών σχημάτων
Κεφάλαιο 5
Κοινωνική επιρροή και πολιτικός λόγος
5.1 Κοινωνική επιρροή: Διαδικασίες διαπραγμάτευσης αναπαραστάσεων και ερμηνευτικών σχημάτων, ορισμοί και επανορισμοί του κοινωνικού πεδίου
5.2 Εξηγητικές αρχές επιρροής
5.2.1 Η συναίνεση
5.2.2 Η εξάρτηση
5.2.3 Η κοινωνική κατηγοριοποίηση
5.2.4 Η σύγκρουση
Κεφάλαιο 6
Η ερευνητική διαδικασία
6.1 Το ερευνητικό πεδίο
6.2 Στόχος της έρευνας και ερευνητικά ερωτήματα
6.3 Μεθοδολογία
Κεφάλαιο 7
Ανάλυση κοινοβουλευτικής συζήτησης για την ψήφιση του πρώτου Μνημονίου. Από το «Λεφτά υπάρχουν»
στο Καστελόριζο
7.1 Φιλο-μνημονική ρητορική
7.2 Αντι-μνημονιακή ρητορική
Κεφάλαιο 8
Ανάλυση κοινοβουλευτικής συζήτησης για την ψήφιση του δεύτερου Μνημονίου. Περικοπές, Λιτότητα και Χρέος
8.1 Φιλο-μνημονική ρητορική
8.2 Αντι-μνημονιακή ρητορική
Κεφάλαιο 9
Ανάλυση κοινοβουλευτικής συζήτησης για την ψήφιση του τρίτου Μνημονίου. Φιλο-μνημονιακές μεταστροφές
και εσωτερίκευση της «αναγκαιότητας»
9.1 Φιλο-μνημονική ρητορική
9.2 Αντι-μνημονιακή ρητορική
Κεφάλαιο 10
Γενικά Συμπεράσματα
10.1. Τα κεντρικά αναπαραστασιακά διακυβεύματα στα τρία Μνημόνια
10.2 Η Ελλάδα μπροστά στον αμείλικτο καθρέφτη της Ευρώπης
10.3 Επεξεργασίες ταυτότητας, διαπραγματεύσειςδιλημμάτων και εκλογικεύσεις μεταστροφών
Κεφάλαιο 11
Από το τότε στο τώρα. Μετά, τι;
11.1 Εκλογές 2019: Η αναπαράσταση της «νέας κανονικότητας»
11.2 Πρώτο κύμα κορονοϊού Μάρτιος 2020 – Μάιος 2020: Αναπαραστάσεις και φοβική συμμόρφωση
11.3 Δεύτερο κύμα κορονοϊού, εμβολιασμός, μεταλλάξεις: Η κανονικοποίηση της μη-κανονικότητας
Βιβλιογραφία
Περιγραφή
Η θεωρητική και μεθοδολογική κατάθεση του Μάνου Τάκα ξεκινά ένα καινούργιο ταξίδι, για να συναντήσει
νέους ερευνητές, ειδικούς του χώρου της κοινωνικής ψυχολογίας και της επικοινωνίας αλλά και λιγότερο ειδικούς,
πλην όχι ελλειμματικά προβληματισμένους, αναγνώστες. Όλοι έχουν κάτι να κερδίσουν από τη μελέτη ή την
ανάγνωσή της. Όλοι, ο καθένας με τον τρόπο του, θα διαπιστώσουν πιστεύουμε, πως το βιβλίο αυτό αποτελεί μια
φιλότιμη, φιλόδοξη και επιτυχημένη απόπειρα αξιοποίησης της διασύνδεσης της θεωρίας των κοινωνικών
αναπαραστάσεων, των ερμηνευτικών πλαισίων και της προβληματικής των διαδικασιών κοινωνικής επιρροής, στην
προσέγγιση και «ανάγνωση», μέσω του κοινωνιοψυχολογικού βλέμματος, της κορυφαίας θεσμικά και συμβολικά
διαδικασίας συζήτησης και ψήφισης των τριών μνημονίων. Μέσα από τα ευρήματα της έρευνας, αποτυπώνονται οι
κυρίαρχοι ρητορικοί τόποι και οι αναπαραστασιακές επεξεργασίες κεντρικών θεμάτων, που συνιστούν τους καίριους
κόμβους νοηματικής επεξεργασίας και διλημματικής διαπραγμάτευσης, κατά την πολιτική αντιπαράθεση στο
διάστημα των τελευταίων δύο δεκαετιών. Αναδεικνύονται διαπραγματεύσεις της σύγκρουσης και εντοπίζονται οι
ρητορικές επεξεργασίες εκλογίκευσης αλλαγής θέσεων κατά την τοποθέτηση στα τρία μνημόνια. Έτσι, το βιβλίο
αυτό, εκτός του ότι χαρτογραφεί τις αλλοιώσεις, μετασχηματισμούς, παλινωδίες, αντιμεταθέσεις αλλά και
συνεκτικότητες των συλλογικών πολιτικών δραστών κατά τη διαχρονία της οικονομικής κρίσης, προμηθεύοντάς μας
με ένα χρονολόγιο των διακυμάνσεων της κεντρικής πολιτικής ρητορικής κατά τα τελευταία κρίσιμα χρόνια,
θέτοντας την κορυφαία κοινοβουλευτική συζήτηση υπό τη βάσανο της κοινωνιοψυχολογικής σκέψης, εμφανίζει μια
ευρεία γκάμα ρεπερτορίων διαπραγμάτευσης καίριων ιδεολογικών διακυβευμάτων αλλά και εξίσου ζωτικών
διαστάσεων ταυτοτικών περιχαρακώσεων και αναπροσδιορισμών.
Από τη μελέτη των ευρημάτων προκύπτει το πανταχού παρόν φάντασμα της συνεκτικότητας. Πράγμα που μας
υπενθυμίζει το γιατί η συγκεκριμένη έννοια ήταν και είναι όχι μόνο λυδία λίθος της κλασσικής και σύγχρονης
κοινωνιοψυχολογικής σκέψης αλλά ευρύτερο και διαχρονικό θεμέλιο της ιδιωτικής, ευρύτερα κοινωνικής και
πολιτικής ζωής. Η χιμαιρική της παρουσία στην πολιτική σκηνή άλλοτε ως ενάρετη πολύφερνη νύφη, υπό το όνομα
της «αξιοπιστίας», της «συνέπειας» και της «συνοχής» άλλοτε ως η καταγγελία της υπερβολής της ως «ακρότητα»,
«δογματισμός», «ακαμψία», «ιδεοληψία», άλλοτε ως ο ψόγος του ανεστραμμένου της ειδώλου ως
«αφερεγγυότητα», «αστάθεια», «οπορτουνισμός», ήταν και θα είναι το κεντρικό διακύβευμα σε κάθε πολιτική
διαμάχη-σχέση επιρροής-διαπάλη αναπαραστάσεων επί του είναι και του δέοντος του πραγματικού.
Γεράσιμος Προδρομίτης
Καθηγητής Πειραματικής Κοινωνικής Ψυχολογίας
του Παντείου Πανεπιστημίου
